Einde van de geschiedenis

Gezien het huidige tijdsgewricht en de apocalyptische doemscenario's van de kredietcrisis voor het westerse kapitalisme het essay 'The End of History' van Fukuyama maar weer eens afgestoft. JA IK WEET HET. Het is zogenaamd achterhaald en dat heeft hij zelf ook gezegd. Ik heb het verdere verloop niet gevolgd, maar ongetwijfeld zal 9-11 een nieuwe keerpunt in de geschiedenis zijn waarin er wederom een dialectische spanning tussen twee wereldbeelden is ontstaan.

Dat is echter niet wat mij irriteert aan het artikel. Dat is veel fundamenteler. Fukuyama haalt volgens mij een aantal grootheden door elkaar. Het liberalisme waar hij over spreekt is niet anders dan kapitalisme, of sterker nog een economisch systeem an sich.

Zijn 'End of history' vond dus eigenlijk al plaats op het moment dat mensen zich begonnen te specialiseren en aan ruilhandel gingen doen. Dat is het moment waarop het 'kapitalisme' een onomkeerbare wending heeft genomen. De mens is altijd uit op behoeftebevrediging. Sinds dat kan in samenwerking met andere mensen zal de mens dat ook doen. Een enkel individue is simpelweg te zwak om te concurreren met anderen. Daarom zal een mens vlaggen zoeken om een groep onder te vormen. Of dat nu geloof nationaliteit, etc. is dondert niet. Het 'liberalisme' van Fukuyama is dus een andere (en de enige grootheid), de ideologien zijn sub-ideologien, vlaggen voor de groepsvorming. In dat opzicht is de geschiedenis al sinds het begin ten einde.

Zou hij echter willen meten op een ander niveau en bedoelt hij Liberalisme inderdaad als de ideologie zoals hij zelf claimt dan kan de geschiedenis nooit ten einde komen. In ieder geval niet zolang er schaarste (in de meest ruime zin, niemand kan alles hebben) bestaat. Dan zullen mensen altijd andere mensen blijven beconcurreren. De winst kan geld, land, eer, whatever zijn, maar mensen zullen er altijd meer van willen hebben anderen. Om dat doel te bereiken zullen ze altijd de strijd opzoeken, onder de vlag van welke (bestaande of te ontwikkelen) ideologie dan ook.

Fukuyama kan dus niet gedateerd zijn, om de doodsimpele reden dat zijn betoog van het begin af aan diffuus is. De enige reden dat mensen hier jarenlang achteraan gelopen hebben is omdat ze een vlag zochten om zich onder te scharen....